Kleszcz pospolity

Polacy mają wiele szczęścia żyją bowiem w kraju w którym występuje znacząco mniej niebezpiecznych dla życia ludzi zwierząt niż jest to w innych państwach. Nie oznacza to jednak, że takich zwierząt nie ma u nas wcale. Jednymi z nich są kleszcze.

Występowanie kleszczy

Kleszcze pojawiają się zwłaszcza na obszarach przejściowych pomiędzy dwoma typami roślinności. Szczególnie często pojawiają się na graniczących z łąkami brzegach lasów, błoniach nad jeziorami i stawami, polanach, miejscach w których jeden rodzaj lasu przechodzi w inny albo na terenach porośniętych leszczynami, jeżynami lub paprociami. Bardzo często kleszcze pojawiają się też na terenie działek i ogrodów.

Ataki kleszczy

Ataki kleszczy najczęstsze są w tych samych miejscach w których pajęczaki te występują. Kleszcze przyciągane są przez bodźce cieplne, świetlne i zapachowe. Zachęcająco działa na nie obecny w ludzkim pocie kwas mlekowy, ciepło i biały kolor. Kleszcze najczęściej atakują ludzi na zgięciach stawów, na granicy włosów i karku oraz w okolicach uszu. Ze względu na silne właściwości znieczulające śliny kleszczy ukłucia te często przez długi czas pozostają niezauważone przez człowieka.

Usuwanie kleszczy

kleszczowe zapalenie mózgu

Podstawowym zagrożeniem ze strony kleszczy są liczne choroby które przenoszą podczas ukłuć. Aby zminimalizować to ryzyko należy jak najszybciej i w odpowiedni sposób wyciągnąć każdego kleszcza, którego zauważymy na naszej skórze.

Kleszcza najlepiej wyciągnąć silnym i delikatnym ruchem za pomocą pęsety. Podczas wyciągania nie należy ściskać kleszcza gdyż może to doprowadzić do wprowadzenia pod skórę zawartości ciała kleszcza. Kleszcze najczęściej wkręcają się w skórę ruchem w prawo w związku z czym podczas wyciągania kleszcza należy wykręcać je w lewo. Należy usunąć wszystkie fragmenty kleszcza. Jeśli na skutek nieumiejętnego wyciągania w ranie pozostała głowa kleszcza to ją również należy usunąć. Należy unikać wyciągania kleszcza ręką ponieważ może to doprowadzić do jego zgniecenia. Nie należy również przypalać kleszczy ani smarować ich tłuszczem ponieważ może to doprowadzić kleszcze do wymiotów w wyniku których patogeny znajdujące się w ciałach kleszczy przedostaną się do wnętrz naszych ciał. Prawdopodobieństwo, że kleszcz przekazał nam niebezpieczne patogeny istnieje jednak nawet wtedy, kiedy wyciągnęliśmy go krótko po wkłuciu się przez niego w naszą skórę.

Co zrobić z wyciągniętym kleszczem? – Odkleszczanie

Kleszcza po wyciągnięciu należy spalić lub zmiażdżyć poza naszym domem aby nie mógł on zaatakować kolejnych osób.

Co zrobić po wyciągnięciu kleszcza? – Odkleszczanie

Miejsce w którym zaatakował nas kleszcz powinniśmy obserwować przez kilka najbliższych tygodni. W przypadku zauważenia rumienia, obrzęku, wysypki lub objawów grypopodobnych powinniśmy udać się do lekarza.

Choroby przenoszone przez kleszcze – Odkleszczanie

Kleszcze są zwierzętami przenoszącymi różnego rodzaju patogeny. Patogeny te zaliczamy do różnych, często bardzo odległych od siebie grup organizmów w tym między innymi do robaków obłych i płaskich, pierwotniaków, bakterii i wirusów. Dla wielu z tych patogenów kleszcze są główną, a czasami wręcz jedyną drogą rozprzestrzeniania się. Patogeny przenoszone przez kleszcze osadzają się przede wszystkim w układzie rozrodczym, gruczołach ślinowych i cewkach Malpighiego tych pajęczaków. Zazwyczaj przenoszone przez kleszcze patogeny nie przyczyniają się do powstawania zmian w organizmach tych zwierząt. Jedynie przy poważnych infekcjach mogą one doprowadzić do zakłóceń w rozwoju i działaniu narządów wewnętrznych kleszczy. Przypadki śmierci kleszczy na skutek działania patogenów są jednak dość rzadkie. Wrażliwość kleszczy na konkretne patogeny uzależniona jest od gatunku do którego zaliczany jest dany kleszcz. Kleszcze mogą przenosić choroby nawet jeśli poziom patogenów w pobranej przez nie od żywiciela krwi jest bardzo niski.

Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM) – Odkleszczanie

Kleszczowe zapalenie mózgu znane jest również jako środkowoeuropejskie zapalenie mózgu, wczesno-letnie zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, wiosenno-letnie kleszczowe zapalenie mózgu lub KZM.

Co wywołuje Kleszczowe Zapalenie Mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu wywołuje wirus RNA z rodzaju Flavi. Wirusy RNA to wirusy w których materiałem genetycznym jest kwas rybonukleinowy. Wirus Flavi dzieli się na trzy typy: Europejski, Dalekowschodni i Syberyjski.

Przenoszenie się Kleszczowego Zapalenia Mózgu.

Rezerwuarami wirusa wywołującego Kleszczowe Zapalenie Mózgu są za równo zwierzęta domowe takie jak krowy, kozy, psy i owce jak i zwierzęta dzikie takie jak gryzonie, jelenie, sarny, zające i przedstawiciele rzędu owadożernych. Dla wielu gatunków zwierząt kleszczowe zapalenie mózgu jest bardziej niebezpieczne niż dla człowieka. Szczególnie gwałtowny jest przebieg KZM u psów u których może ono doprowadzić do śmierci w ciągu kilku dni od wystąpienia pierwszych objawów tej choroby. Nie opracowano szczepionek zabezpieczających zwierzęta przed tą chorobą, a jej leczenie u zwierząt ogranicza się wyłącznie do leczenia objawowego. Na większe odległości wirus KZM przenoszą głownie ptaki.

Ze zwierząt kleszczowe zapalenie mózgu przenosi się na kleszcze kiedy pobierają one krew. Wirus może przenosić się również bezpośrednio z kleszcza na kleszcza jeśli zarażony KZM i nie zarażony tym wirusem kleszcz wspólnie pożywiają się na jednym żywicielu. Samice kleszczy przekazują też wirusa swojemu potomstwu.

Wewnątrz ciał kleszczy wirusy powodujące kleszczowe zapalenie mózgu namnażają się we wszystkich narządach wewnętrznych w tym również w jajnikach i hemolimfie. Kleszcze raz zarażone kleszczowym zapaleniem mózgu pozostają zarażone KZM do końca swojego życia.

Z kleszcza na człowieka kleszczowe zapalenie mózgu przenosi się w sposób bierny lub czynny. Sposób bierny to rozgniecenie zainfekowanego kleszcza. Do rozgniecenia kleszcza może dojść przypadkiem lub podczas nieumiejętnego usuwania kleszcza. Sposób czynny to ukłucie kleszcza.

KZM obok kleszczy przenosić może się również przez mleko jest to jednak dość rzadkie i zdarza się wyłącznie w przypadku wypicia nieprzegotowanego mleka od zarażonego tym wirusem zwierzęcia lub spożycia produktów wyprodukowanych z nieprzegotowanego mleka. Wirus KZM przenosi się przez mleko krów, owiec i kóz.

Istnieje też niewielkie prawdopodobieństwo przeniesienia się wirusa kleszczowego zapalenia mózgu przez powietrze. W temperaturze pokojowej wirus zachowuje w nim zjadliwość przez 6 godzin.

Kleszczowe zapalenie mózgu nie przenosi się z człowieka na człowieka.

Występowanie kleszczowego zapalenia mózgu

Od 1970 roku wszystkie zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu w Polsce są rejestrowane na podstawie zgłoszeń pochodzących od lekarzy. Dzięki temu znamy częstotliwość występowania KZM w Polsce i rozkład występowania tej choroby na terenie Polski.

Ilość odnotowywanych zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu cechuje się wysokim zróżnicowaniem w zależności od roku. Co roku odnotowywanych jest od 100 do 350 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu. Przeciętnie jest to 250 przypadków rocznie. Prawdopodobnie głównym czynnikiem wpływającym na ilość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu w danym roku jest pogoda.

Ilość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu jest bardzo zróżnicowana w zależności od części kraju. Najwięcej jest ich w Polsce północno-wschodniej. Znacznie mniej jest ich w Polsce południowej. Najmniej jest ich w północno-zachodniej części kraju.

Zachorowań na KZM najwięcej jest wśród mężczyzn w średnim wieku ponieważ właśnie osoby z tej grupy najczęściej przebywają na terenach leśnych na których jest najwięcej kleszczy.

Zarażonych KZM jest od 3 do 15 % kleszczy występujących w Polsce.

Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą sezonową. Pojawia się w miesiącach w których odbywa się żerowanie kleszczy czyli od kwietnia do listopada. W tym czasie występują dwa szczyty żerowania kleszczy. Pierwszy z nich ma miejsce w czerwcu i lipcu, a drugi we wrześniu i październiku. W sierpniu choroba pojawia się rzadziej ponieważ rzadsze są w tym miesiącu ataki kleszczy. W tym momencie pojawia się pytanie z czego wynika zmniejszenie się częstotliwości ataków tych pajęczaków w tym miesiącu. Otóż wynika to z wysokich temperatur panujących w tym czasie. W wyższych temperaturach wzrasta parowanie wody z ciał kleszczy. Kleszcze zapobiegają temu przebywając bliżej podłoża, gdzie zazwyczaj panuje niższa wilgotność. Utrudnia to kleszczom ataki na ludzi. W pozostałych miesiącach przebywają one głównie dalej od podłoża w górnych częściach traw oraz krzewów. Kleszczom przebywającym dalej od podłoża dużo łatwiej jest zaatakować ich potencjalne ofiary.

Objawy i przebieg KZM

Zazwyczaj KZM przebiega bezobjawowo lub z niewielką ilością objawów. Jeśli objawy wystąpią to zazwyczaj pojawiają się one po upływie od 2 do 28 dni od ukąszenia kleszcza. Przeciętnie jest to 8 dni. Jeśli zachorowanie nastąpiło na skutek spożycia mleka zawierającego wirus KZM to następuje ono po upływie 3 lub 4 dni.

Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą przebiegającą dwufazowo. Pierwsza faza kleszczowego zapalenia mózgu trwa od 1 do 8 dni. Najczęściej są to 4 dni. Objawy pojawiające się w tej fazie przypominają objawy grypy. Są to apatia, bóle głowy, brak apetytu, majaczenia, niepokój, senność, wymioty, wysoka gorączka, złe samopoczucie, zmęczenie oraz bóle głowy, stawów i krzyża. U od 13% do 26% zarażonych kleszczowym zapaleniem mózgu choroba kończy się na tej fazie. U pozostałych kleszczowe zapalenie mózgu dalej postępuje. Kolejne objawy kleszczowego zapalenia mózgu pojawiają się po upływie od 1 do 33 dni od ustąpienia pierwszych objawów. Zazwyczaj jest to około 8 dni.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu które pojawią się w późniejszym czasie uzależnione są od jego postaci. Istnieją trzy podstawowe postaci kleszczowego zapalenia mózg. Są to: postać mózgowa, postać mózgowo-rdzeniowa i postać oponowa. Może dojść też do połączenia tych trzech postaci co czasami uważane jest za czwartą postać kleszczowego zapalenia mózgu.

Typowymi objawami postaci mózgowo rdzeniowej i mózgowej kleszczowego zapalenia mózgu są bezsenność, bóle głowy, drgawki, nadmierna senność, nudności, pobudzenie ruchowe, wymioty, zaburzenia czucia, mowy, widzenia i świadomości oraz zatrzymanie stolca i moczu. Może dojść również do zaburzeń psychicznych w postaci myśli samobójczych.

Typowymi objawami oponowej postaci kleszczowego zapalenia mózgu są bóle głowy, drętwienie, niedowład kończyn, mrowienie, osłabienie mięśni, sztywność karku, wymioty, a także bóle kości, mięśni i stawów. Postać oponowa KZM jest najłagodniejszą, a jednocześnie najczęściej występującą postacią KZM. W postaci tej objawy utrzymują się przez od 7 do 14 dni.

Leczenie Kleszczowego zapalenia mózgu

 odkleszczanieLeczenie Kleszczowego zapalenia mózgu polega przede wszystkim na leczeniu objawów tej choroby. Antybiotyki są nieskuteczne w leczeniu KZM ponieważ nie działają one przeciwko wirusom.

W leczeniu objawowym Kleszczowego Zapalenia Mózgu stosowane są leki obniżające ciśnienie wewnątrz czaszki, zmniejszające gorączkę oraz uspokajające.

Śmiertelność na skutek kleszczowego zapalenia mózgu uzależniona jest od jego typu. W przypadku typu europejskiego wynosi ona 2%, a w przypadku typów dalekowschodniego i syberyjskiego wynosi aż 30%.

Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu

Ryzyko pojawienia się powikłań w wyniku zachorowania na KZM jest bardzo wysokie. Pojawiają się one u około 50% chorych na kleszczowe zapalenie mózgu. Osoby starsze są szczególnie narażone. Najczęściej pojawiającymi się powikłaniami KZM są niedowłady nerwów obwodowych i czaszkowych, neurologiczne objawy ubytkowe oraz porażenia. Dość często pojawiają się też powikłania KZM, które związane są z kwestiami psychicznymi takie jak zaburzenia nastroju, uwagi, pamięci i treści myślenia. Częste są także zaburzenia snu, bóle głowy i wzmożona męczliwość. Zarówno zmniejszenie wydolności fizycznej jak i zaburzenia psychiczne i neurologiczne związane z kleszczowym zapaleniem mózgu ustępują bardzo powoli. Często zdarza się, że chorzy nie odzyskują pełnych funkcji motorycznych mimo prowadzenia intensywnej rehabilitacji. Zaburzenia psychiczne będące skutkiem kleszczowego zapalenia mózgu występują przez bardzo długi czas. Nierzadko utrzymują się one nawet po upływie 5 lat od przebycia choroby.

Zapobieganie kleszczowemu Zapaleniu Mózgu

Ponieważ  leczenie KZM ogranicza się wyłącznie do leczenia objawów tej choroby podstawowymi metodami walki z Kleszczowym Zapaleniem Mózgu są metody opierające się na profilaktyce. Profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu polega przede wszystkim na unikaniu miejsc w których żyją kleszcze, szczepieniach ochronnych i odkleszczaniu.

Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu

Szczepienia przeciwko KZM stosuje się głownie u osób których życie zawodowe związane jest z lasem lub z innych przyczyn często przebywają one na terenie lasów. Są to zwłaszcza drwale, leśnicy, turyści i żołnierze. Zazwyczaj szczepienie przeciwko KZM przeprowadza się zimą. W wyjątkowych wypadkach przeprowadzasię je w innych terminach.

Szczepionki przeciwko KZM podaje się w 3 dawkach. Druga z nich podawana jest po upływie miesiąca po podaniu pierwszej, a trzecia po upływie roku od podania pierwszej dawki. Po upływie trzech lat od podania trzeciej dawki podaje się dawkę przypominającą. Kolejne dawki przypominające stosuje się w odstępach wynoszących od trzech do pięciu lat od podania poprzedniej dawki.

Opracowano także przyśpieszony schemat szczepienia przeciwko Kleszczowemu Zapaleniu Mózgu. W schemacie tym pierwszą dawkę szczepionki podaje się w dowolnym terminie. Drugą dawką podaje się po upływie od tygodnia lub dwóch po podaniu pierwszej dawki. Trzecią dawkę podaje się po upływie od trzech tygodni do roku od dnia podania pierwszej dawki. Czas ten uzależniony jest od tego jaka szczepionka została podana.

Niestety istnieją liczne przeciwskazania dotyczące szczepień na kleszczowe zapalenie mózgu. Do przeciwskazań tych należy nadwrażliwość na substancje czynną lub substancje pomocnicze znajdujące się w szczepionce. Substancją czynną w szczepionce przeciwko KZM jest wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Substancjami pomocniczymi w szczepionce przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu są albumina, chlorek sodu, diwodorofosforan potasu, fosforan dwuwodny sodu, sacharoza, uwodniony wodorotlenek glinu i woda do wstrzykiwań. Szczepionek przeciwk kleszczowemu zapaleniu mózgu  nie należy stosować również w przypadku osób u których występuje wysoka nadwrażliwość na białka kurze w tym białka jaja.

Decyzje dotyczącą tego, czy daną osobę można zaszczepić przeciwko KZM podejmuje lekarz.

Nie należy szczepić przeciwko KZM osób, które są w trakcie ostrej infekcji połączonej z gorączką

Szczepionki przeciwko KZM podaje się domięśniowo w ramię lub pośladek. W wyjątkowych przypadkach na przykład u osób ze skazą krwotoczna szczepionki te podaje się podskórnie.

Na skutek szczepienia może dojść do wystąpienia odczynów poszczepiennych takich jak obrzęk, ból i zaczerwienienie pojawiające się w miejscu szczepienia. Rzadziej występującymi objawami są ból głowy, gorączka, obniżone łaknienie, złe samopoczucie i zmęczenie.

Szczepione przeciwko KZM mogą być osoby od 1 roku życia, a górna granica wieku w którym mogą być przeprowadzane szczepienia przeciwko tej chorobie nie istnieje. Szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu cechują się podobną skutecznością bez względu na to w jakim wieku jest poddawana im osoba.

Podawanie przeciwciał przeciwko KZM

W przypadku gdy doszło już do ukąszenia kleszcza chorobę można zwalczyć poprzez podanie przeciwciał. Podaje się je w 3 lub 4 dobie po ukąszeniu. Przeciwciała te łączą się z wirusem KZM przez co staje się on niegroźny dla organizmu.

Odkleszczanie – skuteczna metoda profilaktyki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.

odkleszczanie - dzialki

Skuteczną metodą profilaktyki przeciwko KZM jest również odkleszczanie czyli zwalczanie kleszczy. Odkleszczanie to likwidacja kleszczy, zwalczanie kleszczy, tępienie kleszczy występujących na danym terenie. Odkleszczanie polega na opryskaniu lub zamgławieniu danego miejsca za pomocą substancji chemicznych zabijających kleszcze. Zamgławianie na kleszcze i oprysk na kleszcze skutecznie zabijają wszystkie gatunki kleszczy żyjące na danym terenie. Usługa ta zabija również inne stawonogi w tym zwłaszcza komary. Zamgławianie kleszczy lub oprysk kleszcze to bezpieczny zabieg umożliwiający skuteczne tępienie kleszczy i niszczenie komarów. W przeciwieństwie do szczepień na KZM odkleszczanie chroni również przed innymi przenoszonymi przez kleszcze chorobami. W związku z wysoką skutecznością tego zabiegu odkleszczanie ogrodów i odkleszczanie działek staje się coraz popularniejsze. Zabieg jakim jest odkleszczanie połączone z odkomarzaniem sprawia, że miejsce w którym mieszkamy staje się bezpieczne dla wszystkich osób, które będą w nim przebywać.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.